وقتی بچه‌ها وارد دوره‌ی دبستان می‌شوند، تکالیف مدرسه به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی‌شان تبدیل می‌شود. بسیاری از والدین می‌خواهند فرزندانشان را در این مسیر یاری کنند، اما گاهی این کمک به جای مفید بودن، باعث ایجاد مشکل می‌شود؛ هم برای کودک و هم برای کل خانواده. در این مطلب به اشتباهات رایج والدین می‌پردازیم و راهکارهایی ارائه می‌دهیم که براساس پژوهش‌ها و تجربه‌های معلمان واقعاً نتیجه‌بخش هستند.
چرا نوع کمک والدین مهم است؟
پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که کمک والدین به تنهایی ضامن موفقیت تحصیلی نیست. برای مثال، یک مطالعه در دانشگاه پن‌استیت نشان داد بین کمک والدین به تکالیف در مقطع ابتدایی و پیشرفت تحصیلی کودکان در ریاضی و خواندن ارتباط آماری معناداری وجود ندارد.
در ایران هم، تجربه دوران آموزش مجازی در زمان کرونا نشان داد که وقتی نظارت والدین ضعیف یا اشتباه بود، جدیّت بچه‌ها در انجام تکالیف به شدت کاهش پیدا کرد. این نتایج نشان می‌دهد که کمیت کمک مهم نیست، بلکه کیفیت و روش کمک والدین تعیین‌کننده است.
اشتباهات رایج والدین
۱. انجام دادن تکلیف به جای کودک
خیلی از والدین برای صرفه‌جویی در وقت یا از سر دلسوزی، خودشان تکالیف را انجام می‌دهند. این کار باعث می‌شود کودک مسئولیت‌پذیری و مهارت حل مسئله را یاد نگیرد.
۲. دادن پاسخ آماده
به جای اینکه کودک را به فکر کردن و تلاش واداریم، جواب را سریع به او می‌گوییم. این رفتار، قدرت تفکر مستقل او را کاهش می‌دهد و وابستگی ایجاد می‌کند.
۳. فشار آوردن برای اشتباهات کوچک
گاهی پدر و مادر روی خط خوردگی یا غلط املایی حساسیت زیادی نشان می‌دهند. نتیجه این می‌شود که اعتماد به نفس کودک آسیب می‌بیند و از تلاش بیشتر دست می‌کشد.
۴. محیط نامناسب و پر از حواس‌پرتی
انجام تکالیف وسط تماشای تلویزیون یا در فضایی پر رفت‌وآمد، تمرکز کودک را به هم می‌زند و کیفیت کار پایین می‌آید.
۵. مقایسه با دیگران
یکی از بزرگ‌ترین خطاها مقایسه کودک با همکلاسی یا خواهر و برادر است. این کار انگیزه او را کاهش می‌دهد و احساس شکست به وجود می‌آورد.
۶. بی‌نظمی در زمان‌بندی
وقتی تکالیف در ساعات نامناسب یا بعد از خستگی زیاد انجام می‌شوند، هم یادگیری کم‌اثر می‌شود و هم احتمال تعویق و بی‌حوصلگی بالا می‌رود.
۷. عدم ارتباط با معلم
بی‌توجهی به تعامل با معلمان باعث می‌شود والدین نقاط ضعف یا قوت کودک را درست نشناسند و فرصت بهبود از دست برود.
آمار و واقعیت‌های ایران
مطالعه‌ای در اردبیل در سال تحصیلی ۲۰۲۲-۲۰۲۳ نشان داد که در آموزش مجازی، یکی از اصلی‌ترین عوامل کاهش کیفیت انجام تکالیف، نبود حمایت و نظارت درست از سوی والدین بوده است.
همچنین گزارش‌های مراکز مشاوره آموزشی در ایران تأکید می‌کنند که سهل‌انگاری و انجام ناقص تکالیف، یکی از مشکلات رایج بچه‌های دبستانی است؛ مشکلی که غالباً به سبک نظارت والدین برمی‌گردد.
راهکارهایی برای کمک مؤثر والدین
- هدایت کنید، نه انجام دادن: به جای گفتن جواب، سؤال بپرسید و کودک را به فکر کردن تشویق کنید.
- زمان‌بندی کوتاه و استراحت منظم: هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه مطالعه، با یک استراحت کوتاه همراه باشد.
- ایجاد محیط آرام: مکانی ثابت، نور مناسب و حذف عوامل حواس‌پرتی اهمیت زیادی دارد.
- تمرکز بر تلاش، نه فقط نتیجه: کودک را بابت پشتکار و پیشرفت‌های کوچک تشویق کنید.
- آموزش مدیریت زمان: برنامه‌ریزی روزانه یا هفتگی برای درس و بازی به او بیاموزید.
- ارتباط نزدیک با معلم: در جریان روند پیشرفت و مشکلات قرار بگیرید.
- فضای صمیمی و بدون استرس: کمک به تکالیف نباید به تنش و دعوا ختم شود.
- الگو بودن: وقتی کودک می‌بیند والدین مطالعه می‌کنند، انگیزه بیشتری برای یادگیری پیدا می‌کند.
جمع‌بندی
کمک به تکالیف مدرسه اگر درست و اصولی باشد، نه‌تنها به پیشرفت تحصیلی کودک کمک می‌کند بلکه مسئولیت‌پذیری، اعتماد به نفس و مهارت‌های حل مسئله او را نیز تقویت می‌کند.
اما اگر والدین اشتباه عمل کنند، ممکن است نتیجه برعکس شود و کودک نسبت به یادگیری بی‌علاقه یا وابسته شود.
بنابراین، با کمی دقت و تغییر نگاه، می‌توانید هم کیفیت یادگیری فرزندتان را بالا ببرید و هم رابطه‌ای مثبت‌تر و صمیمی‌تر در خانه ایجاد کنید.
